Dit was ‘n storie wat die wêreld geskok het: ‘n vrou word wreed vermoor op haar wittebrood, en ‘n man op soek na antwoorde in ‘n vreemde land, totdat dit na vore gekom het dat hy die konkelaar was in sy vrou se moord.
Shrien Dewani word daarvan verdink dat hy die moord op sy vrou Anni, 28, beplan het. Sy is geskiet toe die paartjie in November 2010 in ‘n taxi in die buitewyke van Kaapstad gereis het. Tot op hede is drie mans skuldig bevind aan Anni se dood. Verlede jaar is die Suid-Afrikaner Xolile Mngeni skuldig bevind aan moord en tot lewenslange tronkstraf gevonnis. Hy beweer dat hy as ‘n sluipmoordenaar deur Dewani gehuur was om sy vrou dood te maak, iets wat Dewani konsekwent ontken. Taxibestuurder Zola Tongo is 18 jaar gevangenisstraf opgelê vir sy rol in die moord. Nog ‘n medepligtige, Mziwamadoda Qwabe, het ook skuldig gepleit op die moord en is tot 25 jaar gevangenisstraf gevonnis. Howard Riddle, die Hooflanddros van die Westminster-landdroshof in sentraal-Londen, het in 2011 beslis dat Dewani uitgelewer moet word, maar dit is suksesvol geappelleer en die landdros is beveel om weer te kyk na die saak.
Op Woensdag, 24 Julie 2013, het die Westminster-landdroshof besluit om Dewani aan Suid-Afrika uit te lewer om tereg te staan op die moord van sy vrou, Anni. Dewani se prokureurs beplan egter om hierdie besluit te appelleer, terwyl Dewani in die Verenigde Koninkryk aanbly. Dewani ly na berig word aan post-traumatiese stresversteuring (PTSV) en depressie sedert sy vrou se dood.
Sy prokureurs is beslis dat hy sal terugkeer na Suid-Afrika as sy gesondheid dit toelaat en wanneer toepaslike beskerming in plek is vir sy gesondheid en veiligheid.
Waaroor gaan uitlewering?
Uitlewering is die oorgawe van ‘n beweerde oortreder of voortvlugtige aan die staat/land in wie se gebied die beweerde misdryf gepleeg is. Waarom neem dit dan so lank vir Dewani om weer voet aan wal te sit in Suid-Afrika?
Die Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap se protokol oor uitlewering bepaal dat uitleweringsmisdaad oortredings is wat strafbaar is onder die wette van albei staatpartye met gevangenisstraf of ander ontneming van vryheid vir ‘n tydperk van ten minste een jaar, of deur ‘n meer ernstige straf. Indien die versoek om uitlewering verband hou met ‘n persoon wat gesoek word vir die handhawing van ‘n vonnis van gevangenisstraf of ander ontneming van vryheid wat opgelê is vir sodanige oortreding, kan die uitlewering geweier word indien ‘n tydperk van minder as ses maande van die vonnis oorbly.
‘n Misdryf is uitlewerbaar ongeag of die optrede waarop die versoekende staat se versoek berus, plaasgevind het in die gebied waaroor dit regsbevoegdheid het. Sou die wet van die versoekte staat egter nie voorsiening maak vir jurisdiksie oor ‘n misdryf in soortgelyke omstandighede nie, kan die versoekte staat na goeddunke uitlewering op hierdie gronde weier.
Die uitleweringsproses
Wanneer kennis gegee word dat uitlewering toegestaan is sal die staatpartye sonder onbehoorlike vertraging reël vir die oorgawe van die persoon wat gesoek word en moet die versoekte staat die versoekende staat in kennis stel van die tydperk wat die persoon wat gesoek word, aangehou is met die oog op oorgawe. Die persoon moet uit die gebied van die versoekte staat verwyder word binne ‘n redelike tydperk soos deur die versoekte staat bepaal en, indien die persoon nie binne hierdie tydperk verwyder word nie, kan die versoekte staat die persoon vrylaat en weier om daardie persoon vir dieselfde oortreding uit te lewer.
Indien omstandighede buite sy beheer verhoed dat enigeen van die staatpartye die persoon wat uitgelewer moet word, oorgee of verwyder, moet dit die ander staatparty in kennis stel. Die twee staatpartye moet dan onderling besluit op ‘n nuwe datum van oorgawe.
Die versoekte staat kan, nadat ‘n besluit oor die versoek om uitlewering geneem is, die oorgawe van ‘n persoon wat gesoek word uitstel ten einde die persoon te vervolg of, indien die persoon reeds skuldig bevind is, ten einde ‘n vonnis toe te pas wat opgelê is vir ‘n misdryf anders as dié waarvoor uitlewering versoek is. In so ‘n geval moet die versoekte staat die versoekende staat ooreenkomstig in kennis stel.
Die versoekte staat mag, in plaas daarvan om oorgawe uit te stel, die persoon wat gesoek word tydelik aan die versoekende staat oorgee in ooreenstemming met voorwaardes waartoe die staatpartye ooreengekom het.
Gevolgtrekking
‘n Mens kan die gevolgtrekking maak dat uitlewering ‘n goeie en noodsaaklike remedie is. As jy ‘n misdryf in ‘n spesifieke land pleeg, moet jy aanspreeklik wees vir die oortreding en boet volgens die reëls van die land waar die misdryf gepleeg is. ‘n Mens kan nie net weghardloop van jou sondes nie. Dewani moet aanvaar dat die misdaad wat hy gepleeg het in Suid-Afrika plaasgevind het en dat dit is waar sy verhoor moet voortgaan.
Hoewel sy prokureurs aanvoer dat sy depressie en geestelike gesondheid in Suid-Afrika kan versleg, het ons land ten volle gekwalifiseerde dokters, wat enige siekte wat hy dalk het, kan behandel. Die uitlewering moet voortgaan sonder enige appèlle sodat sy vermoorde vrou se familie vrede kan vind en die versekering kan hê dat geregtigheid in ons land geskied het.
Hierdie is ‘n algemene inligtingstuk en moet gevolglik nie as regs- of ander professionele advies benut word nie. Geen aanspreeklikheid kan aanvaar word vir enige foute of weglatings of enige skade of verlies wat volg uit die gebruik van enige inligting hierin vervat nie. Kontak altyd u regsadviseur vir spesifieke en toegepaste advies.